معماری پایدار در شهرهای کویری ایران

عدم توجه به بنیادهای پایداری معماری سنتی ایران و عوامل گوناگون موثر بر آن، پیکری فرسوده و ناپایدار از بافت شهری به جای گزارده است. بدون شک پیشرفت تکنولوژی ضرورتی است که از آن نمی‌توان چشم پوشید، ولی این عامل نباید ارزش‌های ما را خصوصاً در زمینه پایداری محیط زیست دستخوش مخاطره نماید. در همین راستا می‌بایست راهکارهای فراموش شده در طراحی محیط مسکونی پایدار شناسایی شده و با به روز نمودن آن‌ها با توجه به تکنولوژی‌های موجود، از آن‌ها در طراحی ساختمان‌هایی پایدار استفاده نمود. در این جهان، معماران نیز همسو با سایر دانشمندان در پی یافتن راهکارهایی جدید برای تأمین زندگی مطلوب انسان بوده‌اند. بدیهی است که زندگی، کار، تفریح، استراحت و ... همه و همه فعالیت‌هایی می‌باشند که در فضاهای طراحی شده توسط معماران صورت پذیرفته و از آنجا که نقاط ضعف و قوت یک ساختمان بر زیست بوم جهان تأثیر مستقیم خواهد داشت، وظیفه‌ای بس حساس در این خصوص بر عهده معماران می‌باشد. کاربرد مفاهیم پایداری در معماری، مبحثی تازه را به نام معماری پایدار، معماری اکولوژیکی، معماری سبز و معماری زیست محیطی باز کرده است که همگی اینها دارای مفهوم یکسانی هستند و بر معماری سازگار با محیط زیست دلالت دارند. با جمع‌بندی نظرات و ایده‌های تمام نظریه پردازان فوق می‌توان گفت معماری پایدار که در واقع زیرمجموعه طراحی پایدار است؛ یکی از جریان‌های مهم معاصر است که عکس‌العملی منطقی در برابر مسایل و مشکلات عصر صنعت به شمار می‌رود. معماری پایدار مانند سایر مقولات معماری، دارای اصول و قواعد خاص خود است و به طور کلی این سه مرحله را در برمی‌گیرد: 1ـ صرفه جویی در منابع 2ـ طراحی برای بازگشت به چرخه زندگی 3ـ طراحی برای انسان، که هرکدام آن‌ها استراتژی‌های ویژه خود را دارند. بررسی شهرهای کویری ایران همچون یزد، کرمان و کاشان نشان می‌دهد که ویژگی‌های کالبدی بخش‌های تاریخی و سنتی شهرهای مزبور به میزان قابل توجهی با یافته‌های علمی جدید تطابق دارد. همچنین به نظر می‌رسد که هماهنگی محیطی مزبور، محصول فرایندی طولانی از آزمون و خطاهای مکرر بوده که در طی تاریخ و در جریان طراحی و ساخت بناها  و بافت‌های شهری به وقوع پیوسته است. با توجه به اینکه معماری سنتی ایران در مناطق کویری دارای پشتوانه‌ای قوی و پر بار از جنبه‌های گوناگون پایداری است؛ بررسی این ویژگی‌ها می‌تواند در خدمت برنامه‌ریزی، طراحی و مردمی‌نمودن محیط زندگی امروز قرار گیرد. بنابراین در این مقاله سعی می شود با مطالعه در مورد ویژگی‌های معماری سنتی از نظر پایداری و با توجه به نکات مثبت و قابل تطبیق شیوه‌ی زندگی امروزی و با بهره‌گیری از مزایای تکنولوژی در طراحی محیط مسکونی، فرصتی فراهم شود که در ادامه‌ی روند مذکور و در تطبیق و ترکیب آن با شرایط زمانی حال در راستای توسعه پایدار گام‌های بیشتری برداشته شود.